Gemideki günlük hayatımızda kara suları sadece seyir için değil, diğer operasyonlar için de önemli bir konu. Bu yazımızda karasuları nasıl belirlenir, kara suları nedir konularına değineceğiz.
[AdSense-A]
Kara suları terimi günlük hayatımızda pek farkında olmasak da önemli bir yere sahip. Gün geçtikçe yürürlüğe giren yeni kurallar ve hali hazırda yürürlükte olan kanunların değişmesiyle birlikte bu konu önemini de arttırmakta. Balast sularının basılması, Low Sulphur yakıt kullanımı veya kara sularından geçilirken uyulması gereken yerel kurallar gibi konularda dikkate aldığımız bir terim. Aşağıda yazdığımız Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku maddeleri, günümüzde siyasetçilerin ve basının Ege denizindeki Türkiye ve Yunanistan egemenliği konularına da referans olmakta. Bunların haricinde günümüzde oldukça sıcak bir konu olan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi ve Türkiye Cumhuriyeti arasında gerilime sebep olan petrol arama faaliyetleri de kara suları terimini ve anlamını önemli hale getiriyor. Doğu Akdenizde gerilime sebep olan bu konuları daha iyi anlamak için gelin bu terim ne anlama geliyor inceleyelim.
Kara Suları Kapsamı
Sahildar devletin egemenliği kara üIkesinin ve iç sularının ötesinde ve bir takımada Devleti söz konusu olduğunda, takımada sularının ötesinde karasuları denilen bir bitişik deniz bölgesine kadar uzanır. Bu egemenlik karasuları üzerindeki hava sahasını ve de bu suların deniz yatağı ile toprak altını da kapsar. Karasuları üzerindeki egemenlik işbu sözleşmenin hükümlerinde öngörülen şartlar ve uluslararası hukukun diğer kuralları dahilinde kullanılır.
Kara Sularının Genişliği ve Dış Sınırı
Her devlet kara sularının genişliğini tespit etme hakkına sahiptir; bu genişlik Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku sözleşmesine göre tespit edilen esas hatlardan itibaren 12 deniz milini (22,224 KM) geçemez. Karasularının dış sınırı, her noktası esas hattın en yakın noktasından karasularının genişliğine eşit uzaklıkta bulunan hattan oluşur.
Normal Esas Hat
İşbu sözleşmede aksine hüküm bulunmadıkça, kara sularının genişliğinin ölçülmeye başlandığı normal esas hat, sahildar devlet tarafından resmen kabul edilmiş büyük ölçekli deniz haritalarında belirtildiği şekliyle, sahil boyunca uzayan en düşük cezir hattıdır.
Kayalıklar
Mercan kümelerinin ada niteliğindeki kısımları veya serpiştirilmiş kayalıklarla çevrili adalar söz konusu olduğunda, kara sularının ölçülmeye başlandığı esas hat, sahildar devlet tarafından resmen kabul edilmiş deniz haritalarında belirtildiği şekliyle, kayalık üzerinde, açık deniz tarafındaki, en düşük cezir hattıdır.
Düz Esas Hatlar
Sahilin derin bir şekilde girintili çıkıntılı olduğu veya sahil boyunca hemen yakında bir adalar dizisinin bulunduğu yerlerde, karasularının genişliğinin ölçülmeye başlandığı esas hattın çizimi için, uygun noktaları birleştiren düz esas hatlar yöntemi kullanılabilir. Bir deltanın mevcudiyeti ve diğer doğal özellikler sebebiyle sahilin son derece değişken olduğu bölgelerde, uygun noktalar en düşük cezir çizgisi boyunca seçilebilir; en düşük cezir çizgisinin daha sonra yükselmesi halinde dahi, bu düz esas hatlar, işbu sözleşmeye uygun olarak sahildar devlet tarafından değiştirilmedikçe yürürlükte kalacaktır.
[AdSense-B]
Düz esas hatların oluşturduğu çizginin sahilin genel yönünden hissedilir bir biçimde sapmaması ve bu hatların berisinde kalan deniz uzantılarının iç sular rejimine tabi tutulabilmesi için, bunların kara sahasına yeter derecede bağlı olmaları gerekir. Düz esas hatlar cezir zamanı ortaya çıkan yüksekliklere doğru veya bunlardan başlamak üzere çizilmeyecektir; meğer ki, bunlar üzerinde devamlı olarak suyun üstünde kalan deniz fenerleri veya benzer tesisler inşa edilmiş olsun veya bu şekilde çizilmiş düz esas hatlar uluslararası genel bir kabul görmüş olsun.
Düz esas hatlar yönteminin uygulandığı durumlarda, bazı esas hatların tespiti için, söz konusu bölgeye özgü ve gerçekliği ve önemi uzun bir teamül ile açıkça kanıtlanmış ekonomik çıkarlar göz önünde tutulabilir.
Düz esas hatlar yöntemi bir devlet tarafından, diğer bir devletinin kara sularını açık denizden veya bir münhasır ekonomik bölgeden kesecek şekilde uygulanamaz.
İç Sular
Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku, IV. Kısım Takımada Devletleri bölümündeki hakları saklı kalmak şartıyla, kara suları esas hattının berisinde kalan sular, devletin iç sularına dahildir .
Düz Esas Hatlar maddesinde belirlenen yönteme uygun olarak tespit edilen bir düz esas hat daha önce iç su olarak kabul edilmeyen suları iç suları dahil ettiği taktirde, Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku sözleşmesinde öngörülen zararsız geçiş hakkı bu sularda da uygulanacaktır.
Nehirlerin Ağızları
Bir nehir haliç oluşturmaksızın denize dökülürse, esas hat nehir ağzında bir kıyıdan diğerine en düşük cezir noktaları arasında çizilen düz hat olacaktır.
Körfezler
Bu madde yalnızca, sahilleri tek bir devlete ait olan körfezleri ilgilendirir.
Körfez Nedir?
Bu sözleşmenin amaçları açısından “körfez” belirli bir deniz girintisi olup, karalara doğru girişinin ağız genişliğine oranı içerde sahille çevrili sular ihtiva edecek şekildedir ve sahilin basit bir kıvrımından ibaret değildir. Bununla beraber, bir girinti ancak, yüzölçümü bu girinti ağzına çizilen bir doğruyu çap olarak alan bir yarım dairenin yüzölçümüne eşit veya ondan büyük olduğu taktirde bir körfez sayılacaktır.
Bir girintinin yüzölçümü, girintinin kıyıları boyunca uzanan en düşük cezir hattı ile, doğal giriş noktalarını en düşük cezir halinde birleştiren doğru arasında kalan kısmın yüzölçümüdür. Adaların varlığı sebebiyle, bir girintinin pek çok girişi olduğu taktirde, yarım dairenin çapı, geçitli girişleri birleştiren doğruların uzunluklarının toplamına eşit olacaktır. Bir girinti içerisinde bulunan adaların yüzölçümü girintinin toplam yüzölçümü ne dahil olacaktır. Bir körfezin doğal giriş noktaları arasında en düşük cezir durumundaki mesafe 24 deniz milini aşmadığı takdirde, bu en düşük cezir noktaları arasında bir sınırlandırma çizgisi çizilebilir, bu çizginin berisinde kalan sular iç sular olarak kabul edilecektir.
Bir körfezin doğal giriş noktaları arasında en düşük cezir durumundaki mesafe 24 deniz milini aştığı takdirde, körfez içerisinde en fazla su alanı bırakacak şekilde, 24 deniz millik bir düz esas hat çizilecektir .
Yukarıdaki hükümler “tarihi” körfezlere uygulanmadığı gibi, öngörülen düz esas hatlar yönteminin izlendiği hallerde de uygulanmaz.
Limanlar
Karasularının sınırlandırılması amacı ile, bir liman sisteminin ayrılmaz bir parçasını oluşturan daimi tesislerden açık denize doğru en uçtakiler sahilin bir parçası olarak kabul edilir. Sahillerin açığındaki tesisler ve sun’i adalar, daimi liman tesisleri olarak kabul edilmeyecektir.
Demir Yerleri
Normal olarak tamamen veya kısmen karasularının dış sınırının ötesinde kalan demir yerleri, mutaden gemilerin yükleme, boşaltma ve demirlenmesinde kullanıldığı takdirde karasularının parçası olarak kabul edilirler.
Cezir Zamanı Ortaya Çıkan Yükseklikler
“Cezir zamanı ortaya çıkan yükseklikler”den, deniz ile çevrili olan, cezir zamanı açıkta kalan ve med zamanı örtülen doğal kara yükseklikleri anlaşılır. Cezir zamanı ortaya çıkan yükseklikler, kıtadan veya bir adadan, tamamen veya kısmen karasuları genişliğini aşmayan bir uzaklıkta bulundukları takdirde bu yüksekliklerdeki en düşük cezir hattı, karasularının genişliğinin ölçülmesinde esas hat olarak alınabilir.
Cezir zamanı ortaya çıkan yükseklikler kıtadan veya bir adadan karasuları genişliğini aşan bir uzaklıkta bulundukları takdirde, bunların kendilerine özgü karasuları yoktur.
Esas Hatları Tespit Etmek Üzere Yöntemlerin Birleştirilmesi
Sahildar devlet çeşitli durumlara bağlı olarak, yukarıdaki maddelerde öngörülen yöntemlerden birine veya bir çoğuna göre esas hatlar tespit edebilir.
Sahilleri Bitişik veya Karşı Karşıya Olan Devletler Arasında Karasularının Sınırlandırılması
İki devletin sahilleri bitişik veya karşı karşıya olduğunda, aralarında aksine anlaşma olmadıkça, bu devletlerden ne birinin ne de diğerinin kendi karasularını, bütün noktaları bu iki devletin her birinin karasularının genişliğinin ölçülmeye başlandığı esas hatların en yakın noktalarından eşit uzaklıkta bulunan orta hattın ötesine uzatmaya hakkı yoktur. Bununla beraber bu hüküm, tarihi hakların veya diğer özel durumların varlığı nedeniyle, her iki devletin karasularının başka şekilde sınırlandırılmasını gerekli olduğu durumlarda uygulanmaz.
Deniz Haritaları ve Coğrafi Koordinatlara İlişkin Listeler
Tespit edilen karasularının genişliğinin ölçülmeye başlandığı esas hatlar veya bu çizgilerle ortaya çıkan sınırlar ve Demir Yerleri ve Sahilleri Bitişik veya Karşı Karşıya Olan Devletler Arasında Karasularının Sınırlandırılması maddeleri uyarınca çizilen sınır çizgileri, yerlerinin tespiti amacıyla uygun ölçekli deniz haritalarında gösterilecektir. Bu olmadığı takdirde, bunun yerine, kullanılan jeodezik sistemi belirten noktaların coğrafi koordinatlarına ilişkin bir liste ikâme edilebilir. Sahildar devlet bu haritaları veya coğrafi koordinatlara ilişkin listeleri gereken şekilde yayınlayacak ve bunların bir nüshasını Birleşmiş Milletler Teşkilatı Genel Sekreteri nezdine tevdi edecektir.
Kaynak: UDHB Deniz Mevzuat
