Deniz ticaretinde zaman çok önemlidir. Denizcilik firmaları navlun ve diğer finansman konularında belirli standartları takip ederler. Bu yazımızda Laytime (Astarya veya starya), demuraj gibi konulara değineceğiz.
Gemi sahipleri, gecikmelerden kaçınmak için, gemilerini belirlenen limanda veya rıhtımda sundukları andan itibaren laytime (starya) işlemeye başlayacaktır. Laytime süresinin başlaması için, gemi firmasının geçerli bir Hazırlık Bildirimi (NOR – Notice Of Readiness – Hazırlık Mektubu) sunması gerekir. NOR’un amacı, kiracıya yükleme veya tahliye işlemlerinin başlamaya hazır olduğunu bildirmek ve laytime süresi için somut bir başlangıç noktası sağlamaktır. Hazırlık mektubunun geçerli olabilmesi için, NOR, gemi her bakımdan yüklemeye hazır olduğunda gönderilir. Geminin hazır olması, tüm liman evrak işleri, sağlık gerekliliklerine uyup uymadığı dahil olmak üzere bir çok faktöre bağlıdır.
Free Pratikanın Etkisi
Bu faktörlerden biri, gemiye free pratika verilip verilmediğidir. Free pratika, esasen bir gemiye bulaşıcı hastalıklardan arınmış olduğu güvencesi ile bir limana girmesi için verilen izindir. Free pratikanın verilmesi genellikle sadece bir formalite olarak görülür ve genel uygulamada NOR’un gönderilmesini engellemez ve NOR’u geçersiz kılmayacaktır. Ancak gerçekte, bu modası geçmiş bir kavram gibi görünse de, free pratika yine de gemi evraklarının önemli bir bölümünü oluşturur ve free pratika alınamazsa şirket için sorunlara neden olabilir.
Genel uygulama içerisinde, NOR’un gönderilmesine rağmen 6 saat içerisinde free pratika verilmezse NOR geçerli sayılmayabilir. Gemi kaptanı, şirket ve gemi çıkarlarını korumak için, NOR gönderildikten (6) saat içinde free pratika verilmediğinde, yazılı olarak liman otoritesine ve terminale protesto mektubu ( LOP, Letter of Protest) vermelidir.
Laytime yani starya NOR gönderildikten 6 saat sonra başlar. Aynı şekilde gemi demurajdaysa (sürastarya, demurage) NOR gönderilmesinden 6 saat sonra başlar. Bahsettiğimiz zamanlar geminin charterparty sözleşmelerinde belirtilir.
Free Pratika’nın Verilmediğindeki Durumlar
Bu süre içinde free pratika verilmezse, gemi kaptanı uygun Protesto Bildirisi (LOP, Letter Of Protest, İtiraz Mektubu) düzenleyerek kendilerini 6. madde (charter party) uyarınca cezalandırılmaya karşı koruyabilirler.
Laytime Nedir?
Laytime, bir geminin kiracısına yükleme veya tahliye için verilen serbest zamandır (ayrılan süre). Ayrılan süre boyunca, kiracı, mallarını kiralama sözleşmesinde yazılı mevcut zamanda yüklemeli veya tahliye etmelidir. Laytime, dilimize starya veya astarya olarak geçmiştir.
Belirlenen zamanın geçmesi veya uyulmaması durumunda gemi sahibi, yükün yüklendiği veya tahliye edildiği limana ek bir ücret ödemekle yükümlüdür. Karşılığında gemi sahibi, sözleşmede belirtilen süreyi yerine getirmediği için kiracı tarafından bu ücreti tazmin eder.
Sizler de konu hakkındaki görüşlerinizi aşağıdaki yorumlar bölümünden bizlerle paylaşabilirsiniz.
