Denizcilik şirketleri gemilerini çeşiti sebeplerle bazı ülkelere tescil ettirirler. Bu tescillerinin gereği olarak da ülkelerin bayraklarını gemilerine toka ederler. Peki gemilerin çektiği bayrak neden önemlidir? Bu yazımızda gemilerin bayrak çekmesi ne demektir, neden önemlidir konularına açıklık getirmeye çalışacağız.
Türkiye Cumhuriyeti devleti Türk bayraklı gemilerin sayısını arttırabilmek için çalışmalar içerisine girmişti. Bu çalışmalar sonucu pek çok yat Türk bayrağına geçiş yapmıştı. Günümüzde sıklıkla gemiler ile ilgili haberler duymaktayız. İran, Hürmüz Boğazında alıkonulan İngiltere bayraklı ancak İsveçli bir şirkete ait Stena Impero isimli gemi bayrak konusunu tekrar vurguladı. Daha önce yazmış olduğumuz Türk Armatörler Mecburen Yabancı Bayrak Çekiyorlar, Denizcilik ve Kabotaj Bayramı Nedir?, Ülkelerin Karasuları Nasıl Belirlenir? isimli yazılarımıza da göz atabilirsiniz.
Bir Geminin Bayrağı Neden Önemlidir?
Denizcilik şirketlerinin çalışma düzeni, karadaki pek çok şirketten farklıdır. Denizcilik kendine has örf, adet ve kuralları olan bir sektördür. Bir geminin sahibi, işletmecisi, taşıdığı bayrak, çalışan gemi adamları, gemiyi denetleyen klas kuruluşları gibi etkenlerin tamamı farklı ülkelere ait olabilir. Örneğin Panama bayraklı bir geminin sahibi (owner) İtalyan, işletmecisi Türk, çalışan personel Hintli, klas kuruluşu Japon olabilir. İran’ın tuttuğu Stena Impero isimli geminin durumunda ise Owner İsveçli, gemi bayrağı British ancak çalışan hiç bir personel Britanyalı değildir. Bu durum denizcilik şirketlerinde çok sık karşılaşılan bir uygulamadır.
Source: United Nations Conference on Trade and Development (UNCTAD)
Her gemi “bayrak devleti” olarak da bilinen bir ülkenin bayrağı altında olmalıdır. Gemi, taşıdığı bayrağın getirmiş olduğu kuralları uygulamakla yükümlüdür. Bazı bayrak devletlerinin uyguladığı kurallar kolayken, diğerleri daha sıkı kurallar uygulayabilir ve farklı yükümlülükler getirebilir. Dolayısı ile denizcilik şirketleri gemilerinde “kolay bayrak” denilen ülkelerin bayraklarını çekmektedirler. Marshall Islands, Panama, Malta, Liberya bayrakları gemilerde en yaygın bayraklardandır.
Gemilerin altında olduğu bayrak devletlerinin, gemilere farklı yükümlülükler getirebileceğinden bahsetmiştik. Akıllara gemilerde uygulanan kurallar zaten MARPOL, MLC, SOLAS, STCW ve sirkülerler ile belirlenmiş, daha farklı ne olabilir gibi sorular gelebilir. Bunu Türk bayrağı altında örneklendirmek gerekirse eğer personel yönetimini ele alabiliriz. Geminiz Türk bayrağı altında çalışıyorsa, gemilerinizde Türk veya bakanlığın izin verdiği diğer Türki devletlerin personellerinden başka personel çalıştıramazsınız. Çalıştırdığınız personellerin de SSK, BES, gelir vergisi ödemeleri gibi sorumluluklarını karşılamak zorundasınız. Dolayısı ile şirketler bu yükümlülükleri ortadan kaldırmak ve daha ucuz iş gücü ile personel giderlerini çok daha aşağı çekmek için yabancı bayrak tercih edebiliyorlar çünkü kolay bayraklarda her milliyetten personeli aynı gemide çalıştırma imkânınız var. Personel konusu farklılıklardan sadece bir tanesi. Bununla birlikte vergilendirmeler, ülkelerin sahip olduğu diğer kanunlar ve bürokrasi de diğer ticari sebepler.
Yukarıda belirtmiş olduğumuz sebeplerle birlikte gemi sahiplerinin dikkat ettiği diğer bir konu ise seçilen bayrağın itibarıdır. Geminin taşıdığı bayrağın itibarı içerisinde bulunduğu liste ile alakalıdır. Kara liste, gri liste ve beyaz liste olarak üç kategoride bulunur. Kara ve gri listede bulunan gemiler belirli limanlara giremezken girdikleri limanlarda da ekstra denetime tabi olabilirler.
Böyle bir durumda da her ülke kendi bayrağını taşıyan gemiden sorumludur. IMO tarafından belirlenmiş uluslararası standartlara uygunluğu, sertifikalandırılması ve sörveylendiğinden emin olur. Her devlet, hangi gemilerin ülkesinin bayrağına tescil edileceğine ve tescil şartlarını belirleyecektir. Her gemi çekmiş olduğu ülkenin milliyetine bağlıdır ve gemi ile ülke arasında gerçek bir bağ olmalıdır. Bu sebepten dolayı Stena Impero isimli geminin İran tarafından Hürmüz Boğazında el konulması Britanya hükümetini ilgilendirmektedir.
Uluslararası deniz hukukunda gemilerin hukuki statüsü için aşağıdaki şekilde bir tanımlama yapılmıştır:
Gemiler tek bir devletin bayrağı altında seyredecekler ve uluslararası andlaşmalarda ve işbu Sözleşmede açıkça belirtilen istisnalar dışında, açık denizlerde o devletin münhasır yetkisine tabi olacaklardır. Mülkiyetin gerçekten nakli veya sicilde değişiklik durumları haricinde bir gemi yolculuk sırasında veya bir limanda bayrağını değiştiremez.
Bir geminin taşıdığı bayrak yukarıda belirttiğimiz sebeplerden dolayı önemlidir. Uluslararası deniz hukuku metinleri dikkatli olarak incelendiğinde bayrak devletlerine yüklenen sorumluluklar da görülebilir. Bu yazıda bu konulara çok fazla değinilmedi.
Facebook, Instagram, YouTube, LinkedIn ve Twitter hesaplarımızdan bizleri takip etmeyi unutmayın. Aşağıdaki yorumlar bölümünden de bizlere konu hakkındaki görüşlerinizi iletebilir ve içeriğe katkı sağlayabilirsiniz.
Kaynaklar:
- BBC
- Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi
Comments 1